Erzincan’ın İliç ilçesindeki Çöpler altın madeninde meydana gelen toprak kaymasında toprak altında kalan 9 işçiyi arama çalışmaları sürüyor.
Uzmanlar, yıllardır madene ilişkin çok sayıda uyarı yapıldığını ve böyle bir kazanın meydana gelebileceğinin bilindiğini ancak bu uyarıların dikkate alınmadığını belirtiyor.
Altın madenciliği dünyada oldukça yaygın bir madencilik türüdür.
İstatistik sitesi Statista’ya göre dünyada 2022 yılında yaklaşık 3 bin ton altın üretildi.
Dünya Altın Konseyi verileri, 2022 yılında dünyanın en büyük altın üreticisinin, küresel üretimden yaklaşık yüzde 10’luk payla Çin olduğunu gösteriyor.
Çin’i Rusya, Avustralya, Kanada ve ABD takip ediyor.
En çok altın üreten madencilik şirketleri ise ABD ve Kanada ortaklığı olan Newmont ve merkezi Toronto’da bulunan Barrick Gold’dur.
Peki dünyada altın madenciliği nasıl yapılıyor? Siyanür her yerde kullanılıyor mu? Kazalar ne kadar yaygındır?
Altın madenciliği yöntemleri
Altın madenciliği, 10 yıla kadar sürebilen bir arama süreciyle başlayan, daha sonra geliştirme ve sondaj aşamalarıyla devam eden çok aşamalı bir süreçtir.
Üretimin yapıldığı madenler 30 yıla kadar etkin kalabilmektedir.
Altın madenciliğinin farklı prosedürleri vardır:
altın ayırmak
Çıkarılan kayaçların ortasında altın görülüyorsa siyanür kullanılmadan ayrıştırılabilir.
Siyanür, mineral potansiyeli düşük yataklarda kullanılır.
Bu işlemde kayadan elde edilen cevher siyanürle işlenir ve siyanür altını çeker.
Geriye kalan siyanürlü atık ise su ile arıtılarak yeniden kullanılmak üzere bir havuzda tutuluyor.
Pek çok uzman siyanürün en etkili ve ekonomik formül olduğunu söylerken bazıları da bu sürecin tehlikeli olduğuna dikkat çekiyor.
Cıva aynı zamanda altını ayırmak için kullanılan bir kimyasaldır.
2013 yılında aralarında Türkiye’nin de bulunduğu 140’tan fazla ülke, civanın beyin hasarına, ciddi hastalıklara ve doğumda komplikasyonlara neden olduğu gerekçesiyle küresel ölçekte civa kullanımını ortadan kaldırmayı taahhüt etti.
Cıvanın büyük ölçekli madenlerde kullanımı sona ermiş olsa da dünyanın birçok yerinde küçük ölçekli madencilikte kullanımının devam ettiği bildiriliyor.
Siyanür her yerde kullanılıyor mu?
Maden Mühendisleri Odası’na göre dünyadaki altın üretiminin yaklaşık yüzde 85’inde siyanür kullanılıyor.
Dünyanın en büyük şirketlerine baktığımızda siyanürün yaygın olarak kullanıldığını görüyoruz.
Ancak bazı ülkelerde siyanürün kullanımına ilişkin çeşitli kısıtlamalar bulunmaktadır.
2010 yılında Avrupa Parlamentosu, Avrupa Komisyonu’nu siyanür madenciliğinin tamamen yasaklanması için harekete geçmeye çağıran bir kararı oyladı.
Ancak Komisyon böyle bir yasağın uygulanmasına yönelik yasa teklifini reddetti.
Güney Afrika Madencilik ve Metalurji Enstitüsü’ne (SAIMM) göre, ABD’de altın işlemede siyanürün kullanılması Montana ve Wisconsin eyaletlerinde yasak.
Arjantin’de bazı eyaletler siyanür madenciliğini yasakladı ancak federal düzeyde bir yasak yok.
2002 yılında Çek Parlamentosu altın madenciliğinde siyanürün yasaklanmasına karar verdi.
Macaristan’da 2009 yılında siyanür madenciliğinin tamamen yasaklanması kararı alındı.
Geçmiş kazalar
Altın madenciliğinde ne yazık ki insanları ve çevreyi olumsuz etkileyen kazalara oldukça sık rastlanıyor.
2000 yılında Romanya’da yaşanan maden kazası, Doğu Avrupa’da Çernobil’den sonra yaşanan en yıkıcı endüstriyel kazalardan biri olarak kayıtlara geçti.
Baia Mare siyanür sızıntısı olarak bilinen olayda nehre karışan zehirli madde büyük bir çevre felaketi yarattı.
Macaristan ve Sırbistan’a da ulaşan sızıntı nedeniyle Tuna Nehri’nde toplu balık ölümleri yaşandı.
Altın madenlerinde yakın geçmişte meydana gelen diğer büyük kazalar şöyle:
1971 : Romanya’nın Certej adlı altın madeninde meydana gelen kazada, atık suyun depolandığı barajın patlaması sonucu Certeju de Sus kasabasını 300 bin metreküp zehirli su sular altında bıraktı. Olayda 89 kişi hayatını kaybetti.
1984 : Papua Yeni Gine’deki Ok Tedi madeninde madenin çevresine 2 milyar tonun üzerinde arıtılmamış atık su deşarj edildi. Zehirli atıkların bölgede yaşayan en az 50 bin kişiyi etkilediği düşünülüyor.
Aynı yıl ABD’de Kanadalı Galactic Resources firmasının işlettiği Summitville altın madeninde siyanür kullanımı nedeniyle 610 bin metreküp zehirli atık suyun biriktiği anlaşıldı. Şirket iflas ettikten sonra ABD hükümeti atık suyu temizlemek için yüz milyonlarca dolar harcamak zorunda kaldı.
1995 : Guyana’da Kanadalı Omai Altın Madenleri şirketinin işlettiği madende büyük bir sızıntı yaşandı. Bölgedeki Omai ve Essequibo nehirlerine yaklaşık 3 milyon metreküp siyanür içeren atık suyun karıştığı ortaya çıktı.
1996 : Mt., Filipinler’de Marcopper Mining adlı Kanadalı bir şirket tarafından işletilmektedir. Tapian altın madeninin tünellerinde meydana gelen çatlak, zehirli atıkların Makulapnit-Boac nehrine taşmasına neden oldu. Sızıntının kısa sürede bölgeye yayılması üzerine birçok köy boşaltıldı. Tarım alanları kullanılamaz hale geldi.
1998: Kırgızistan’da Kanadalı Centerra Gold şirketinin işlettiği Kumtor altın madenine sodyum siyanür taşıyan kamyon Barshkaun nehrine düştü.
2000Avustralya şirketi Dome Resources’ın Papua Yeni Gine’deki Tolukuma altın madenine giden ekipmanı taşıyan helikopterden siyanür içeren bir tonluk kargo ormana düştü.
2006 : Avustralya’da Beaconsfield Madeni çöktü. Bir madenci öldü ve iki madenci iki hafta boyunca yeraltında mahsur kaldı.
2009: ABD’li Newmont Mining şirketinin Gana’daki Ahafo madeninden bölgedeki akan sulara sodyum siyanürün karıştığı belirlendi. Olayın ardından çok sayıda balık ölümü kaydedildi.
2014Güney Afrika’da 2009’dan bu yana yaşanan en kötü maden kazalarından birinde, Harmony Gold’un Johannesburg’daki Doornkop madeninde yeraltında çıkan yangında mahsur kalan sekiz maden işçisi ölü bulundu.
2015 : Kanadalı Barrick Gold şirketinin Arjantin’de işlettiği Veladero altın madeninde siyanür sızıntısı meydana geldi. Potrerillos Nehri’ne bin metreküpten fazla siyanürlü atık su girdi. Yetkililer, olayın vana sorunundan kaynaklandığını söyledi. İlerleyen günlerde siyanürlü suların 5 nehre ulaştığı belirlendi.
